Συντονιστής Μαθήματος: Κ. Κυπραίος – Ν. Τσοπάνογλου

Ο συνολικός σκοπός του μαθήματος  εξειδίκευσης στην Φαρμακολογία-Τοξικολογία είναι η κατανόηση των σύγχρονων προσεγγίσεων για την εξατομίκευση της κλινικής χρήσης των φαρμάκων και της ανάπτυξης  και αξιολόγησης νέων φαρμακευτικών προϊόντων, όπως  αυτές αναδιατάσσονται μέσω της γονιδιωματικής.

Το μάθημα διδάσκεται σε τρείς ενότητες:

• Αρχές Φαρμακοκινητικής και Κλινικής Φαρμακολογίας
• Φαρμακογονιδιωματική
• Τοξικολογία

1. Εκπαιδευτικοί στόχοι Φαρμακοκινητικής και Κλινικής Φαρμακολογίας

Στόχος της ενότητας αυτή είναι η γνώση σε βάθος των εννοιών και αρχών της βασικής και κλινικής Φαρμακοκινητικής / Κλινικής Φαρμακολογίας και η εφαρμογή τους στο βέλτιστο και αποτελεσματικό σχεδιασμό δοσολογικών σχημάτων και την εξατομίκευση της φαρμακευτικής αγωγής. Επίσης, στόχος είναι η  εμπεριστατωμένη γνώση των διαδικασιών εισαγωγής, έγκρισης και διακίνησης φαρμάκων (νέων ή αντίγραφων) σε συνδυασμό με τις αρχές φαρμακο-οικονομίας, ώστε να εξασφαλιζεται εξειδίκευση στην οργάνωση, διεκπεραίωση και αξιολόγηση αποτελεσμάτων κλινικών δοκιμών, καθώς και αξιόπιστη αξιολόγηση των νέων φαρμάκων.

Περιεχόμενο Μαθήματος

Βασικές έννοιες και αρχές της Φαρμακοκινητικής

(Βιοδιαθεσιμότητα, όγκος κατανομής, κάθαρση, χρόνος ημιζωής, πρωτεινική σύνδεση φαρμάκων. Φαρμακοκινητικά μοντέλα. Μέθοδοι επιλεκτικής αποδέσμευσης φαρμάκων κ.ο.κ.)

Διακύμανση (variability) στην απόκριση στα φάρμακα.  Η γενετική βάση της διακύμανσης (Pharmacogenetics) και φαρμακοκινητικές ιδιομορφίες στις ακραίες ηλικίες (παιδιά, υπερήλικες). Η νόσος σαν παράγοντας διακύμανσης. Η κύηση σαν παράγοντας διακύμανσης. Αλληλεπιδράσεις φαρμάκων σαν ουσιώδης παράγοντας διακύμανσης στην απόκριση του ασθενούς στα φάρμακα.

Σχεδιασμός και βελτιστοποίηση δοσολογικών σχημάτων

Θεραπευτική παρακολούθηση στάθμης φαρμάκων στο πλάσμα

Διαδικασίες και μέθοδοι καταγραφής των επιβλαβών ενεργειών των φαρμάκων

Εθισμός & κατάχρηση φαρμάκων.

Σύνδρομα που παρατηρούνται κατά την απότομη απόσυρση (withdrawal) φαρμακευτικής αγωγής.

Φαρμακο-οικονομία: Παράμετροι που συναπαρτίζουν το τελικό κόστος της θεραπευτικής χρήσης φαρμάκου και μέθοδοι για περιστολή των φαρμακολογικών δαπανών.

Εισαγωγή νέων φαρμάκων και κλινικές δοκιμές.

2. Εκπαιδευτικοί στόχοι  Φαρμακογονιδιωματικής

Εκπαιδευτικός στόχος της ενότητας είναι η κατανόηση της γενετικής ετερογένειας των χρόνιων νοσημάτων και της γενετικής βάσης της διακύμανσης στη φαρμακολογική απόκριση, καθώς και η υψηλού-μεταπτυχιακού επιπέδου εξειδίκευση στη σπουδή συσχέτισης γονοτύπου/φαινοτύπου 

Περιεχόμενο Μαθήματος

• Φαινότυπος, γονότυπος, απλότυπος
• Γενετικοί πολυμορφισμοί
• Συχνότητα αλληλομόρφων – νόμος  Hardy – Weinberg
• Γενετικοί πολυμορφισμοί και φαρμακολογική απόκριση
• Γενετικοί πολυμορφισμοί σε μεταβολικά ένζυμα
• Γενετικοί πολυμορφισμοί σε μεταφορείς φαρμάκων
• Γενετικοί πολυμορφισμοί σε φαρμακολογικούς στόχους
• Μελέτες συσχέτισης γονοτύπου / φαινοτύπου
• Στρατηγικές ολικού  γονιδιώματος (Μικροσυστοιχίες DNA, πρωτεομική)
• Προσεγγίσεις υποψηφίων γονιδίων
• Χαρτογράφηση SNPs ως βάση μελετών συσχέτισης και ως εργαλείο εξατομίκευσης της θεραπείας
• Τοξικογονιδιωματική
• Συνέπειες της φαρμακογονιδιωματικής στην ανάπτυξη νέων φαρμάκων

3. Εκπαιδευτικοί  στόχοι Τοξικολογίας

H κατανόηση των μηχανισμών με τους οποίους οι τοξικές ουσίες επηρεάζουν την λειτουργία των διαφόρων συστημάτων.

Η κατανόηση σε βάθος των μηχανισμών πρόκλησης τοξικότητας χημικών ενώσεων και φαρμακευτικών σκευασμάτων σε μοριακό, κυτταρικό και ιστικό επίπεδο σε συνδυασμό με την εκλεκτική προσβολή των διαφόρων οργάνων και ιστών του οργανισμού.

Η εξέταση των προϋποθέσεων που θα πρέπει να λαμβάνονται υπ’ όψιν για τον σχεδιασμό μελετών σε ειδικές επιβλαβείς χημικές ενώσεις, ώστε να καθορίζονται οι κατάλληλες συνθήκες κάτω από τις οποίες θα επιτρέπεται η ασφαλής χρήση τους για την προστασία της υγείας αλλά και του περιβάλλοντος, με προοπτική να γίνεται εφικτή με νομοθετική ρύθμιση η προστασία της Δημόσιας υγείας. 

Περιεχόμενο του μαθήματος

Γενικές αρχές

Α. Μηχανισμοί τοξικότητας σε μοριακό και κυτταρικό επίπεδο και μηχανισμοί επιδιόρθωσης της εμφανιζόμενης βλάβης.

Β. Εκτίμηση των κινδύνων: Περιλαμβάνει πληροφορίες που θα ενισχύουν τις ποιοτικές και ποσοτικές ενδείξεις για την εμφάνιση τοξικότητας στον άνθρωπο, καθώς και τους κινδύνους διαχείρισης.

Βιομεταφορά των Τοξικών ενώσεων

Α. Οι αρχές που διέπουν την τοξικοκινητική  είναι όμοιες με εκείνες της Φαρμακοκινητικής.

Β. Βιομετατροπή των χημικών ενώσεων περιλαμβάνει τις αντιδράσεις βιομετασχηματισμού των διαφόρων ουσιών σαν διαδικασία τερματισμού αλλά κύρια ενεργοποίησης αυτών σε σχέση με τις επακόλουθες βιολογικές δράσεις.

Χημική καρκινογένεση

Ανάπτυξη των μηχανισμών πρόκλησης καρκίνου από διάφορα χημικά.

Γενετική Τοξικολογία

Αναφορά στις μιτογόνες δράσεις διάφορων χημικών και της ακτινοβολίας σε σχέση με τον μηχανισμό πρόκλησης της βλάβης και της επιδιόρθωσης του DNA.

Τοξικότητα οργάνων και Συστημάτων

Ο φυσιολογικός λειτουργικός ρόλος των διαφόρων οργάνων ή συστημάτων θα συσχετισθεί με τις διαταραχές που εμφανίζονται μετά από έκθεση σε διάφορα χημικά. Ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί στους μηχανισμούς πρόκλησης της βλάβης. Επίσης στα διάφορα ενζυμικά συστήματα ή/και τους υποδοχείς που ευθύνονται για την εμφανιζόμενη τοξικότητα. Επίσης θα συμπεριληφθούν πειραματικοί μέθοδοι μελέτης και τρόποι πρόληψης της τοξικότητας.

Τοξικότητα χημικών ενώσεων

Εργαστηριακή εκπαίδευση των μεταπτυχιακών φοιτητών

Προκειμένου να εκπαιδευτούν οι μεταπτυχιακοί φοιτητές / τριες  υπό συνθήκες  πραγματικού εργασιακού περιβάλλοντος, υπάρχει  συνεργασία με μονάδες του Περιφερειακού Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Πατρών (ΠΠΝΠ).

Συγκρότηση πρωτοκόλλου και φακέλλου για διεξαγωγή μελετών βιοϊσοδυναμίας και κλινικών δοκιμών φαρμάκων.

Επιτήρηση συγκέντρωσης φαρμάκων (Therapeutic drug monitoring-TDM) στα πλάσμα και προσαρμογή δοσολογικού σχήματος.

Προσδιορισμός γονοτύπου (απομόνωση γονιδιωματικού  DNA από δείγμα περιφερικού αίματος και προσδιορισμός γονοτύπου με βάση την αντίδραση PCR  και επακόλουθη ηλεκτροφόρηση). Αναλύονται γονίδια που καθορίζουν απάντηση σε φαρμακολογικές θεραπείες ή ενεργότητα μεταβολισμού φαρμάκων και αξιολόγηση της φαρμακοδυναμικής και κλινικής φαρμακοκινητικής σημασίας.

Mικροσυστοιχίες DNA, 2D-ηλεκτροφόρηση πρωτεϊνών.

Άσκηση στην ηλεκτρονική διαχείριση του σχεδιασμού της φαρμακευτικής αγωγής και των ανεπιθύμητων ενεργειών των φαρμάκων με βάση γενετικά, βιοχημικά και κλινικά στοιχεία του φαρμακευτικού ιστορικού του ασθενούς

Συγκριτική μελέτη προσδιορισμού αλκοόλης με τη χρήση  alcotest και αέριας χρωματογραρφίας.